Tác động của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024
Tác động của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024
Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2024, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, đang nhận được sự quan tâm lớn của xã hội bởi những tác động quan trọng mà nó mang lại. Luật mới đặt mục tiêu mở rộng phạm vi bao phủ và cải thiện quyền lợi cho người lao động, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam. Việc sửa đổi Luật BHXH lần này diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế và xã hội Việt Nam đang có những thay đổi mạnh mẽ, với sự gia tăng đáng kể của lực lượng lao động tự do và lao động phi chính thức, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải điều chỉnh, bổ sung các chính sách bảo hiểm xã hội để phù hợp hơn với thực tế. Các chuyên gia đánh giá, luật mới sẽ là bước ngoặt quan trọng giúp Việt Nam xây dựng một mạng lưới an sinh xã hội hoàn thiện hơn, qua đó hỗ trợ tích cực cho các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội bền vững.
Các sửa đổi đánh dấu những bước tiến quan trọng để hiện thực hóa tầm nhìn của Việt Nam về hệ thống bảo hiểm xã hội theo Nghị quyết số 28-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khoá XII về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội (2018). Đồng thời, những thay đổi này đưa Việt Nam tiếp cận gần hơn đến việc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs), phù hợp với các Tiêu chuẩn Lao động Quốc tế (ILS) và các thông lệ quốc tế tốt nhất. Việc tập trung vào cách tiếp cận toàn diện và tích hợp đảm bảo rằng hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam có thể giải quyết các thách thức hiện nay từ quá trình chuyển đổi số, biến đổi khí hậu và già hóa dân số.
Trước hết, một trong những điểm nổi bật của Luật BHXH năm 2024 là mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Việc bổ sung các nhóm đối tượng như chủ hộ kinh doanh, người hoạt động không chuyên trách tại xã, thôn và người lao động làm việc không trọn thời gian giúp gia tăng đáng kể số lượng người lao động được bảo vệ. Sự mở rộng này phản ánh rõ nỗ lực của Chính phủ nhằm đưa BHXH đến gần hơn với các nhóm lao động trước đây bị bỏ sót hoặc ít được quan tâm. Đặc biệt, nhóm lao động làm việc không trọn thời gian, vốn chiếm tỷ lệ lớn trong thị trường lao động, sẽ có cơ hội được tham gia các chế độ bảo hiểm, giúp giảm thiểu rủi ro do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và đảm bảo quyền lợi hưu trí khi về già. Mặt khác, chính sách này cũng đặt ra thách thức lớn về quản lý, thu thập dữ liệu và cơ chế giám sát hiệu quả. Để chính sách đạt hiệu quả tối ưu, cần sự vào cuộc mạnh mẽ và đồng bộ của các cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan BHXH cũng như sự tham gia tích cực của cộng đồng doanh nghiệp và người lao động trong việc nâng cao nhận thức và tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp luật về bảo hiểm xã hội.
Thứ hai, Luật BHXH mới giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm xuống còn 15 năm. Quy định này là một bước tiến quan trọng, giúp tạo điều kiện cho người lao động có thời gian đóng BHXH ngắn hơn hoặc không liên tục vẫn có thể hưởng lương hưu. Quy định này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thực tế là có không ít người lao động có thời gian tham gia BHXH ngắn, gián đoạn, hoặc bắt đầu tham gia BHXH muộn. Việc giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu xuống còn 15 năm được kỳ vọng sẽ góp phần khuyến khích người lao động tích cực tham gia đóng BHXH hơn, đồng thời giảm áp lực tài chính cho quỹ BHXH khi người lao động về già. Ngoài ra, quy định này cũng góp phần làm giảm bớt gánh nặng cho các chương trình trợ cấp xã hội của nhà nước khi số lượng người cao tuổi không có lương hưu giảm đi đáng kể. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khả thi của quy định này, cơ quan chức năng cần phải có các biện pháp cụ thể trong việc truyền thông, phổ biến rộng rãi thông tin về lợi ích và điều kiện mới của việc tham gia bảo hiểm xã hội, đồng thời có những chính sách hỗ trợ phù hợp cho nhóm đối tượng dễ bị tổn thương.
Thứ ba, Luật bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện.
Luật bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện. Từ 1/7/2025, người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng trợ cấp thai sản 2 triệu đồng cho mỗi con mới sinh.
Chế độ thai sản là một trong những điểm mới nổi bật trong Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, đặc biệt khi lần đầu tiên được đưa vào áp dụng đối với đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Trước đây, chế độ thai sản chủ yếu được áp dụng trong BHXH bắt buộc, thường dành riêng cho người lao động có hợp đồng lao động hoặc cán bộ, công chức, viên chức nhà nước. Việc bổ sung chế độ thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện thể hiện rõ sự quan tâm đặc biệt của Nhà nước và Chính phủ đối với người lao động tự do, người lao động trong khu vực phi chính thức, đồng thời khuyến khích ngày càng nhiều người dân tham gia vào hệ thống an sinh xã hội.
Từ ngày 1/7/2025, mỗi lần sinh con, người tham gia BHXH tự nguyện sẽ nhận được mức trợ cấp cố định là 2 triệu đồng. Đây là mức hỗ trợ tuy không lớn nhưng mang ý nghĩa rất tích cực đối với người lao động tự do, đặc biệt là đối tượng phụ nữ lao động tại các khu vực nông thôn, miền núi, nơi còn nhiều khó khăn và hạn chế về điều kiện kinh tế. Khoản trợ cấp này sẽ giúp giảm nhẹ gánh nặng tài chính trong thời gian phụ nữ nghỉ sinh con, qua đó bảo vệ sức khỏe người mẹ và trẻ sơ sinh tốt hơn, giảm các rủi ro sức khỏe và khó khăn tài chính có thể phát sinh trong giai đoạn quan trọng này.
Chế độ thai sản trong BHXH tự nguyện cũng góp phần quan trọng vào việc nâng cao nhận thức và sự quan tâm của xã hội đối với người lao động nữ, đặc biệt là trong môi trường lao động phi chính thức. Khi tham gia BHXH tự nguyện, người phụ nữ sẽ cảm thấy được bảo vệ và tôn trọng hơn trong quyền lợi làm mẹ, qua đó gia tăng động lực tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. Điều này không chỉ giúp cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho người phụ nữ mà còn góp phần ổn định xã hội, nâng cao nhận thức của cộng đồng về trách nhiệm xã hội và tầm quan trọng của việc xây dựng một hệ thống an sinh xã hội bền vững.
Thứ tư, trợ cấp hưu trí xã hội là một chế độ đặc biệt quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam, nhằm đảm bảo an sinh cho những người cao tuổi không đủ điều kiện hưởng lương hưu từ hệ thống BHXH chính thức. Trợ cấp hưu trí xã hội đặc biệt quan trọng đối với những người lao động thuộc khu vực phi chính thức, người lao động tự do hoặc những người không có điều kiện tham gia đầy đủ vào hệ thống bảo hiểm xã hội bắt buộc hoặc tự nguyện. Chế độ này giúp giảm thiểu rủi ro về tài chính, bảo vệ người cao tuổi trước những khó khăn do thiếu thu nhập khi không còn khả năng lao động.
Theo Luật BHXH năm 2024, trợ cấp hưu trí xã hội được quy định rõ ràng và chặt chẽ hơn nhằm đảm bảo quyền lợi cho nhóm đối tượng yếu thế này. Mức trợ cấp hưu trí xã hội được điều chỉnh phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội, đảm bảo đáp ứng được nhu cầu sống cơ bản của người cao tuổi. Điều này giúp cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống, góp phần giảm bớt gánh nặng cho gia đình và xã hội, đồng thời thúc đẩy công bằng xã hội và giảm nghèo bền vững.
Chế độ trợ cấp hưu trí xã hội còn có ý nghĩa nhân văn sâu sắc khi thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Nhà nước và Chính phủ đối với người cao tuổi. Nó tạo điều kiện để người cao tuổi sống độc lập hơn, giữ được phẩm giá và sự tự trọng trong xã hội. Đồng thời, việc triển khai hiệu quả chế độ này cũng giúp tăng cường tình đoàn kết xã hội, củng cố lòng tin của người dân vào các chính sách an sinh xã hội của nhà nước.
