Tiêu chuẩn lao động quốc tế cơ bản

Trong hơn 90 năm tồn tại, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đã thông qua 190 công ước xác định các tiêu chuẩn lao động quốc tế trong nhiều lĩnh vực khác nhau, chẳng hạn như giới hạn về thời gian làm việc, tiêu chuẩn an toàn và sức khỏe nghề nghiệp, chính sách việc làm, điều kiện làm việc cho một số loại người lao động cụ thể. Để các công ước của ILO có giá trị pháp lý và được thi hành ở mỗi quốc gia thành viên, chúng phải được chính phủ quốc gia phê chuẩn. Tuy nhiên, có một nhóm gồm tám công ước cơ bản về quyền, thường được gọi là Tiêu chuẩn Lao động Cốt lõi (Core Labour Standard – CLS) áp dụng cho tất cả các quốc gia thành viên ILO cho dù họ có phê chuẩn chúng hay không.

Toàn cầu hóa có ảnh hưởng mạnh mẽ đến vấn đề lao động cũng như đến pháp luật lao động (3). Chính những ảnh hưởng này đã dẫn đến nhiều quan điểm khác nhau về vai trò của các tiêu chuẩn lao động quốc tế, cũng như xác định như thế nào là tiêu chuẩn lao động quốc tế cơ bản – TCLĐQTCB. Các quan điểm này bắt đầu xuất hiện từ khi cuộc chiến tranh lạnh chấm dứt. Khi đó, cuộc đối đầu giữa hai hệ chính trị khác nhau được thay thế bằng cuộc chiến giữa những người ủng hộ toàn cầu hóa tự do hoàn toàn với đặc trưng là tự do thương mại, tự do đầu tư, quyền sở hữu trí tuệ và một bên là những người ủng hộ việc lập ra các quy định toàn cầu để bảo vệ người lao động cũng như bảo vệ môi trường trước những ảnh hưởng tiêu cực của quá trình toàn cầu hóa

Quan điểm thứ nhất phủ nhận vai trò của ILO trong quá trình toàn cầu hóa. Những người theo quan điểm này cho rằng ILO có cách tiếp cận không lạc quan đối với quá trình toàn cầu hóa. Theo quan điểm của họ, thay vì thúc đẩy phát triển kinh tế để có thể đem lại lợi ích cho mọi người, ILO vẫn duy trì cách thức tiếp cận cũ, cách thức lập quy theo lối suy nghĩ của thế kỷ trước mà không thể hiện vai trò tích cực trong việc tiếp cận các cơ hội cũng như thách thức mới của nền kinh tế trong quá trình toàn cầu hóa . Những người theo quan điểm này, căn cứ vào chủ thuyết thương mại tự do (neo-liberal), họ coi các tiêu chuẩn lao động là rào cản đối với thị trường, và theo họ, điều kiện lao động sẽ được cải thiện từ quá trình phát triển kinh tế, và tất cả mọi người (trong đó tất nhiên có người lao động) sẽ được hưởng lợi từ quá trình toàn cầu hóa. Quan điểm này cho rằng, nếu như các tiêu chuẩn lao động được sử dụng để điều chỉnh những khuyết tật của thị trường lao động ở các quốc gia khác nhau, thì không có lý do gì để xây dựng các tiêu chuẩn lao động ở cấp độ quốc tế. Nhóm quan điểm này đi đến kết luận rằng, việc xây dựng và áp dụng các tiêu chuẩn lao động quốc tế là không cần thiết và vai trò của ILO cũng không cần thiết

Quan điểm thứ hai đến từ những người theo trường phái thương mại công bằng (fair-trade); những tổ chức dân sự và nhóm những nhà hoạt động về quyền của người lao động. Những người theo quan điểm này cho rằng, bên cạnh những mặt tích cực, toàn cầu hóa cũng bộc lộ những mặt tiêu cực của mình. Trong quá trình toàn cầu hóa, nhiều vấn đề lao động bức xúc vẫn xảy ra. Tình trạng lao động trẻ em, lao động cưỡng bức, bóc lột, tình trạng phân biệt đối xử trong lao động, điều kiện lao động tồi tàn, người lao động bị bóc lột vẫn diễn ra nhiều và có xu hướng phức tạp hơn. Họ khẳng định rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa, các tiêu chuẩn lao động quốc tế càng đóng vai trò quan trọng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, những người theo quan điểm này cho rằng, ILO đã thất bại trong việc bảo đảm thi hành các tiêu chuẩn do chính mình ban hành và việc vi phạm các tiêu chuẩn lao động quốc tế vẫn rất phổ biến. Phương pháp bảo đảm thi hành các tiêu chuẩn lao động quốc tế của ILO dựa trên việc thuyết phục là chính cho nên không hiệu quả. Từ đó, họ đề xuất đưa các tiêu chuẩn lao động quốc tế vào trong các hiệp định thương mại và sử dụng chế tài thương mại đối với những quốc gia vi phạm pháp luật lao động quốc tế

Tuyên bố của ILO tại Hội nghị Lao động Quốc tế đã quyết định coi việc áp dụng tám công ước về quyền cơ bản như một điều kiện thực tế của tư cách thành viên ILO khi thông qua Tuyên bố của ILO về các Nguyên tắc và Quyền Cơ bản tại Nơi làm việc vào năm 1998. Tuyên bố của ILO đã xác định bốn nguyên tắc này liên quan đến các quyền cơ bản của tám công ước đó (Công ước ILO 29, 87, 98, 100, 111, 105, 111, 138 và 182):

• Tự do hiệp hội và quyền thương lượng tập thể

• Loại bỏ mọi hình thức ép buộc hoặc bắt buộc lao động

• Xóa bỏ lao động trẻ em một cách hiệu quả

• Xóa bỏ phân biệt đối xử về việc làm và nghề nghiệp